خداوند انسان را خلیفه خود معرفی کرده است.(بقره، آیه 30؛ فاطر، آیه 39 و آیات دیگر) اما باید توجه داشت که این خلافت انسان از خدا نمی تواند حقیقی باشد بلکه تشویقی و تکریمی است؛ زیرا خداوند همه جا با ما و مصاحب ماست؛ از این رو ست که می فرماید:هُوَ مَعَکُمْ أَیْنَ مَا کُنتُمْ؛ او با شما هر جا که باشید. (حدید، آیه 4)

در حالی که خلافت و جانشینی اگر مراد همان خلافت حقیقی باشد، معنایش این است که خلیفه در غیاب مستخلَف‌عنه کارِ او را انجام بدهد؛ اما اگر خدای سبحان «عَلَی کُلِّ شَی‏ءٍ شَهِیدٌ؛ بر هر چیزی شاهد مطلق و کل است»(مائده، آیه 113) و یا  اگر «مَعَکُمْ أَیْنَ مَا کُنتُمْ»(حدید، آیه 4) باشد و یا «بِکُلِّ شَیْ‏ءٍ مُحِیطٌ ؛ و بر هر چیزی احاطه کامل دارد» دیگر خلافت معنایی ندارد، مگر این که تعبیر تشویقی باشد نظیر بیع و شراء که در برخی دیگر از آیات بیان شده است و خداوند در آیه 111 سوره توبه می فرماید: إِنَّ اللّهَ اشْتَرَی مِنَ الْمُؤْمِنِینَ أَنْفُسَهُمْ وَأَمْوَالَهُم؛ خداوند از مومنان جانها و اموالشان را می خرد. این خرید و فروش هم تشویقی است؛ زیرا انسان مالک چیزی نیست تا خداوند آن را بخرد. خداوند خود مالک است و اگر می گوید می خرم و شما فروشنده هستید، این تشویق است.

در دعای نورانی امیرمومنان (ع) به زیبایی حقیقت خلافت انسان بیان شده است. ایشان در دعای سفر می فرماید: «اللَّهُمَّ أَنْتَ الصَّاحِبُ فِی السَّفَرِ وَ أَنْتَ الْخَلِیفَةُ فِی الْأَهْلِ وَ لاَ یَجْمَعُهُما غَیْرُکَ لِأَنَّ الْمُسْتَخْلَفَ لا یَکُونُ مُسْتَصْحَباً وَ الْمُسْتَصْحَبَ لاَ یَکُونُ مُسْتَخْلَفاً؛ خدایا تو صاحب در سفر و خلیفه در میان اهل هستی و غیر تو نمی تواند میان خلافت و مصاحبت جمع کند؛ زیرا مستخلف نمی تواند مصاحب باشد و مصاحب خلیفه باشد.»( بحارالانوار، العلامه المجلسی، ج32، ص417)